_GB. Vũ Thạch Vịnh, O.P._
Trong bài viết “Cách đây 90 năm,” đăng trên website của Tỉnh dòng, cha giáo Giuse Phan Tấn Thành đã đặt ra câu hỏi rằng: giả như biết trước biến cố chia tách địa phận Bùi Chu làm hai địa phận Bùi Chu và Thái Bình, xứ Quần Phương sẽ trả lại cho các cha triều, và tu viện thánh phụ Đa Minh, Quần Phương, sẽ được đổi để lấy xứ Khoái Đồng (1939), thì liệu các thừa sai Đa Minh Tây Ban Nha có chọn Quần Phương làm nơi đặt Tu viện đầu tiên hay không?
Xét trên phương diện lịch sử, chúng ta có thể đưa ra đây một số dẫn chứng để cho thấy lý do các vị thừa sai Tây Ban Nha đã chọn lựa nơi đây làm nơi đặt Tu viện đầu tiên của Dòng tại Việt Nam.
1. Lý do Đức cha Muñagorri Trung đề xuất việc xây dựng Tu viện tại miền truyền giáo Bắc Hà để đào tạo Tu sĩ Đa Minh bản địa:
Đây là lời nhận định của cha Zurdo Trinh, nguyên Giám đốc Tiểu chủng viện Mỹ Đức, Thái Bình:
“[xây dựng Tu viện Đa Minh tại Việt Nam] là niềm mong ước từ lâu của Tỉnh dòng cũng như nỗi khát khao không mệt mỏi của tất cả các thừa sai Đa Minh ở Việt Nam, nhằm thúc đẩy ơn gọi của Dòng nơi người bản xứ, đồng thời thành lập một tu viện của Tỉnh dòng nơi mảnh đất đã được vun tưới và chăm bón bằng mồ hôi xương máu của biết bao bậc cha anh. Đây cũng là ước mơ ấp ủ nhất của Đức cha Muñagorri Trung” [1]
2. Lý do Quần Phương được chọn làm nơi xây dựng Tu viện:
Trong Báo cáo gửi về từ các miền truyền giáo, Tỉnh dòng ghi nhận về Quần Phương như sau:
“Làng Quần Phương nằm cách thủ phủ tỉnh Nam Định khoảng 35 km, và cách Bùi Chu, trụ sở của Đức cha Đại diện Tông Tòa, khoảng 16 km… Số giáo dân vượt trên 11.000 nhân danh, rất đạo đức bởi lòng sùng kính kinh Mân Côi và lòng sốt mến đối với Dòng.” [2]
Khi biết tin Đức cha Muñagorri muốn xây dựng một Tu viện của Dòng tại địa phận Bùi Chu (lúc này vẫn gồm Bùi Chu và Thái Bình hiện nay), quan viên và dân làng Quần Phương đã viết thư xin Đức cha chọn Quần Phương làm nơi xây dựng Tu viện. Bức thư đề ngày 02/3/1928, nội dung như sau:
“Chúng con là quan viên làng Quần Phương, kính xin Đức cha và cha chính thương cho chúng con điều sau: Chúng con được biết Đức cha và cha chính có ý lập một tu viện của Dòng tại địa phận này. Chúng con xin Đức cha và cha chính lập tu viện tại làng chúng con, vì những lý do sau đây:
1/ Đất của nhà thờ và nhà xứ rộng lớn, gồm chín mảnh hợp lại, và nếu số đất ấy còn chưa đủ, thì có thể lấy thêm đất của họ đạo Đông Cường mà không gặp trở ngại gì;
2/ Nơi đây dễ dàng giao thương với các nơi khác, mua đồ ăn thức uống thì dễ dàng, thuyền lên kinh cũng đi qua đây, nếu muốn đi đường bộ thì cũng có đường lớn, lại gần biển, xung quanh làng có nhiều thương điếm lớn để mua bán;
3/ Đây là một làng đi giáo lớn với giáo dân vốn nổi tiếng là tốt lành ngay từ những ngày đầu Tin Mừng được rao giảng nơi này; Làng chúng con cũng có nhiều vị tử đạo, không chỉ là giáo dân mà còn có cả các thầy cả Đa Minh và thầy cả Annam, tất cả đều là người dân kẻ làng chúng con;
4/ Từ lâu, chúng con đã muốn xin Đức cha lập nơi làng chúng con một trường đệ tử, tương tự như trường ở Ninh Cường, Trung Linh, hay ở nơi khác, mà đến nay chúng con chưa dám xin; Nay chúng con đặc biệt xin Đức cha và cha chính thương xót mà lập tu viện tại làng chúng con;
5/ Chúng con đang xây nhà thờ xứ, và đây là cơ hội tốt để cả hai công trình được xây dựng một lúc, nhờ đó có thể hài hòa với kế hoạch xây dựng tu viện.”
Đức cha Muñagorri nhận định về lời khẩn cầu này trong lá thư gửi Thánh Bộ Truyền Bá Đức Tin, đề ngày 31/12/1928 như sau:
“Tỉnh dòng Rất Thánh Mân Côi đã luôn ưu ái và gửi nhiều nhà truyền giáo đến mảnh đất này, và nhiều vị thừa sai trong số đó đã vun tưới đức tin của người dân nơi đây bằng máu của chính mình, cùng với khoản kinh phí khổng lồ mà Tỉnh dòng đã không ngừng rót xuống, sản sinh ra hoa trái phong phú nơi mảnh ruộng này. Nhưng cho đến nay, miền truyền giáo này vẫn chưa có gì đáp lại cho cân xứng. Do đó, tôi quyết định, nếu đẹp lòng Thánh Bộ, sẽ nhượng lại cho Tỉnh dòng Rất Thánh Mân Côi nói trên mảnh đất và nhà thờ toạ lạc tại làng Quần Phương, thuộc địa phận này…” [4]
Như thế, xét theo mọi khía cạnh, khi Đức cha Muñagorri và các thừa sai Đa Minh Tỉnh dòng Mân Côi chọn Quần Phương làm nơi đặt tu viện của Dòng, thì quả là thiên thời, địa lợi, nhân hòa.
Chuyện tương lai, nào ai biết trước. Nhưng dù thế nào, thì tất cả các biến cố xảy ra cũng không nằm ngoài ý định quan phòng của Thiên Chúa.
Cước chú:
[1] Francisco Zurdo, Los Dominicos españoles en Vietnam (1926-1967), Madrid: 1988, tr. 58.
[2] Tỉnh dòng Rất Thánh Mân Côi, Misiones Dominicanas, Madrid: 1932, tr. 114.
[3] Thư Quan viên làng Quần Phương gửi Đức cha Muñagorri Trung, đề ngày 02/3/1928. Văn khố Avila: Cronica del Convento de Quần Phương.
[4] Thư Đức cha Pedro Muñagorri Trung gửi Tổng trưởng Thánh Bộ Truyền Bá Đức Tin, đề ngày 31/12/1928. Văn khố Avila: Cronica del Convento de Quần Phương.
