Thời sự thần học lần này được phát hành để mừng kỷ niệm 50 năm tu sĩ Martinô de Porres O.P. (1579-1639) được đức thánh cha Gioan XXIII phong hiển thánh, vào ngày 6 tháng 5 năm 1962.
Martinô sinh ngày 9/12/1579 tại Lima nước Pêru, con của ông Juan de Porres, một hiệp sĩ Tây ban nha, và bà Anna Velasquez một phụ nữ da đen được giải phóng. Năm lên 15 tuổi cậu xin vào tu viện Mân côi tại Lima, trong hàng ngũ “gia nhân” (donatus), vì luật thời ấy không cho phép nhận những con của người nô lệ vào Dòng; mãi đến 12 năm sau, anh mới được nhận khấn dòng trong hàng ngũ “trợ sĩ” (conversus). Vị thánh này được nổi tiếng vì những công tác bác ái dành cho những người nghèo, nhưng thiết tưởng không nên bỏ qua đời sống kết hiệp sâu xa với Thiên Chúa bằng việc cầu nguyện và hoạ lại những đau khổ của Chúa Kitô trên thập giá.
Người qua đời ngày 3/11/1639 tại Lima, và được đức thánh cha Grêgôriô phong chân phước năm 1837. Tổng hội dòng Đaminh năm 1938 đặt Người làm bổn mạng các anh em trợ sĩ. Năm 1966, các thợ hớt tóc của Italia nhận Người làm bổn mạng. Năm 1982, Người trở thành bổn mạng các nhân viên y tế của Pêru.
Nhân dịp kỷ niệm 50 năm phong thánh cho “vị thánh của lòng bác ái”, Thời sự Thần học muốn đóng góp vài suy tư chung quanh chủ đề CARITAS.
Danh từ Caritas (tương đương với charité tiếng Pháp, charity tiếng Anh) thường được dịch là “bác ái”. Tuy nhiên, trong nguyên gốc Latinh, caritas mang một nghĩa rộng hơn nhiều. Có ý kiến giải thích tầm nguyên của nó là carus (thân yêu, quý giá, đắt tiền), nhưng cũng có ý kiến cho rằng nguồn gốc của nó là charis trong tiếng Hy-lạp (ân huệ, quà tặng, duyên dáng), vì thế vào thời xưa người ta viết charitas. Dù sao, caritas đã được dùng để chuyển dịch danh từ agape của Tân ước, và áp dụng cho chính Thiên Chúa: Deus caritas est.
1. Để mở đầu, chúng ta đọc lại bài giảng của chân phước Gioan XIII trong lễ tôn phong thánh Martinô, vào những tháng chuẩn bị khai mạc công đồng Vaticanô II: hai nhân đức nổi bật của vị thánh được nêu bật là: bác ái và khiêm nhường.
2. Bài kế tiếp trình bày những vấn đề thần học liên quan đến chủ đề caritas dựa theo hai thông điệp của đức thánh cha Bênêđictô XVI: Deus caritas est và Caritas in Veritate, đặc biệt qua việc phân tích những song luận: “eros - agape”; “caritas - veritas”; “caritas - iustitia”.
3. Bài thứ ba ôn lại lịch sử những hình thức hoạt động bác ái của Giáo hội trải qua thời đại, như là những sáng kiến của các Kitô hữu để đáp ứng những thách đố của mỗi thời đại trong việc thực thi đức mến, kể cả vào thời nay.
4. “Lựa chọn người nghèo” là bài viết của linh mục Gustavo Gutierrez, đồng hương của thánh Martinô, được coi là cha đẻ của Thần học giải phóng, với tác phẩm Teología de la liberación, perspectivas xuất bản tại Lima năm 1971. Khi lên 70 tuổi (sinh ngày 8/6/1928) cha xin gia nhập dòng Đa minh: khấn đơn năm 2001 và khấn trọn đời năm 2004. Phục vụ người nghèo không chỉ là một đề tài cho công tác xã hội, nhưng nằm trong bản chất của việc làm môn đệ Đức Giêsu, và là một yếu tố cốt yếu của việc suy tư thần học cũng như của việc loan báo Tin mừng.
5. Thánh Martinô đã dành một mối tình yêu thương phục vụ các người bệnh. Phục vụ người bệnh là một phương thế để rao giảng Tin mừng. Chăm sóc sức khoẻ và giảng thuyết là đề tài suy tư của Cha Nguyễn Lộc Thọ.
6. Trên phương diện lý thuyết, “Mục vụ sức khoẻ” sẽ giới thiệu những khía cạnh mới của lãnh vực này, chuyển từ chỗ chữa lành bệnh tật sang chỗ phát triển sức khoẻ. “Mục vụ sức khỏe” trở thành một ngành chuyên khoa của thần học được thiết lập tại Rôma đặt trụ sở tại Học viện Camillianum.
7. Đối với thần học cận đại, “Nước Thiên Chúa” được coi như mục tiêu của toàn thể hoạt động của Giáo hội, từ việc cầu nguyện đến việc rao giảng Tin mừng, từ công tác bác ái đến việc tranh đấu công lý. Thế nhưng, Nước Thiên Chúa (Vương quốc Thiên Chúa) là gì? Nữ tu Đinh Thị Sáng trình bày những cuộc tranh luận về đề tài này trong thế kỷ XX trong ba lãnh vực: Giáo hội học, thần học giải phóng, thần học các tôn giáo.
8. “Caritas politica” là một thuật ngữ được sử dụng trong các văn kiện Huấn quyền Xã hội khi nói đến việc tham gia của người tín hữu vào hoạt động chính trị. Theo Sách Tóm lược Học thuyết xã hội của Giáo hội (2004), tác giả của thuật ngữ là thánh Tôma Aquinô (xc. số 581, chú thích 1222). Không dừng lại ở từ ngữ, linh mục Nguyễn Hữu Nghị sẽ trình bày những nguyên tắc của nền nhân học chính trị dựa theo tư tưởng của vị Tiến sĩ thiên thần.
9. Sau cùng, chúng tôi xin giới thiệu một tài liệu mang tính “Thời sự thần học” đó là văn kiện mới của Uỷ Ban Thần học quốc tế với tựa đề “Thần học ngày nay” được công bố vào ngày 8 tháng 3 vừa qua.
Mục lục
Caritas quaerens intellectum
Chân Phước Gioan XXIII, Bài giảng lễ phong thánh cho tu sĩ Martinô Porres
Phan Tấn Thành, Caritas – Veritas
Antoni Esteve I Sera, Hoạt động bác ái của Hội thánh qua các thời đại
Gustavo Gutierrez, Từ niềm tin vào Đức Kitô đến việc lựa chọn người nghèo
Nguyễn Lộc Thọ, Chăm sóc sức khoẻ và giảng thuyết
Renato di Menna, Mục vụ sức khoẻ
Đinh Thị Sáng, Vương quốc Thiên Chúa và Giáo Hội trong cuộc tranh luận thần học thế kỷ XX
Nguyễn Hữu Nghị, Những nguyên tắc nền tảng của một nền nhân học chính trị trong tư tưởng tôn sư Tô-ma
Giới thiệu văn kiện mới của Uỷ Ban Thần học quốc tế: “Thần học ngày nay, những viễn tượng, nguyên tắc, tiêu chuẩn”
