Khi cùng với Đức Giám mục Giáo phận Osma du hành qua Tây Ban Nha và miền Nam nước Pháp (1203), cha Đa Minh gặp nhiều người Công giáo rời bỏ Giáo Hội để theo giáo phái Cathar. Những người của giáo phái này tin rằng thế giới vật chất là xấu xa vì được tạo dựng bởi một vị thần dữ, đối nghịch với Thiên Chúa. Cha Đa Minh nhận thấy Giáo hội cần phải có những nhà Giảng Thuyết giỏi để dạy giáo lý Công giáo cho những người này, giúp họ nhận biết đức tin chân thật, và đưa họ trở về với Giáo hội Công giáo.
Nhân chuyến tháp tùng Đức Giám mục Giáo phận Toulouse tham dự Công đồng Lateranô IV (1215), cha Đa Minh đệ trình Đức Giáo hoàng Innocente III một “dự án tông đồ” mà ngài đã cùng với các anh em tiên khởi vừa mới gầy dựng tại Toulouse, và với mong muốn có được sự chuẩn nhận của Đức Giáo hoàng cho một nếp sống tu trì mới trong Giáo hội – nếp sống tu trì tông đồ.
Ngày 22/12/1216, vị Giáo hoàng kế nhiệm là Đức Honorius III ban Phúc chiếu chuẩn nhận cộng đoàn giảng thuyết của cha Đa Minh và các anh em tiên khởi [*].
Một tháng sau, trong Phúc chiếu thứ hai đề ngày 21/01/1217, Đức Giáo hoàng gọi các anh em của cha Đa Minh là “Praedicatores - những Nhà Giảng Thuyết”. Từ đó, tên gọi “Ordo Fratrum Praedicatorum - Dòng Anh Em Giảng Thuyết” hay ngắn hơn “Ordo Praedicatorum - Dòng Giảng Thuyết” ra đời. Chính từ tên gọi này của Dòng mà các tu sĩ Đa Minh có chữ viết tắt O.P. đi sau tên của mình. Theo thói quen, để liên hệ đến vị Sáng lập, Dòng Giảng Thuyết thường được gọi là Dòng Đa Minh.
Các tu sĩ của Dòng Giảng Thuyết theo chân thánh Đa Minh, rao giảng Lời Thiên Chúa cho mọi người với hai hình thức ưu tiên là “lời nói và chữ viết”, chia sẻ với nhau nếp sống tu trì tông đồ trong đó nổi bật là việc cử hành chung phụng vụ, chuyên tâm học hành, sống huynh đệ và tham gia “dự án tông đồ” chung.
Về cơ cấu và điều hành, Dòng được tổ chức theo ba cấp (tu viện, tỉnh dòng và Dòng), và được vận hành theo thể thức quản trị mang tính cộng đoàn, nhờ đó mọi thành viên có thể tham gia vào việc phân định và theo đuổi công ích của Dòng theo từng cấp, một cách chủ động và thích hợp.
Dòng Giảng Thuyết qua hơn 800 năm hiện diện và phục vụ, đã cống hiến cho Giáo hội nhiều vị thánh lớn, trong đó có thánh Tôma Aquinô, thánh Catarina Xiêna, thánh Martinô Porét, thánh Vinh Sơn Liêm, v.v..
Cùng tham gia vào sứ vụ giảng thuyết của Dòng, còn có các nữ đan sĩ Đa Minh chiêm niệm, các nữ tu Đa Minh hoạt động, các Tu hội đời theo tinh thần Đa Minh, Huynh đoàn Linh mục và Huynh đoàn Giáo dân Đa Minh, Hội Kinh Mân Côi, Hội Kính Thánh Danh, v.v.. Các thành phần này cùng với Dòng làm nên Gia đình Đa Minh hiện diện khắp nơi trên thế giới với những hình thức giảng thuyết Lời Thiên Chúa thật phong phú và đa dạng.
[*] Phúc chiếu của Đức Honorius III gửi cho cha Đa Minh ngày 22/12/1216 chuẩn nhận cộng đoàn giảng thuyết, sống theo tu luật thánh Augustino.
